TULADHA WIDYASWARA

A.    Destingtif

1.      Destingtif Vokal :

a)      Deleng ‘ningali’                    ≠          dulang ‘ndulang’

b)      Epek ‘pendhet’                     ≠          apek ‘sae’

c)      Bobot ‘ukuran’                      ≠          bibit ‘keturunan’

d)     Laras ‘sehat’                          ≠          leres ‘bener’

e)      Salah ‘ora bener’                   ≠          seleh ‘pasrah’

2.      Destingtif Konsonan :

a)      Seneng ‘bungah’                   ≠          meneng ‘ora omong’

b)      Babad ‘sejarah’                     ≠          papat ‘jinising angka’

c)      Cancang ‘ditaleni’                 ≠          dandang ‘piranti masak’

d)     Opah ‘ongkos’                      ≠          owah ‘pindah’

e)      Ronce ‘renteng’                    ≠          ronde ‘jenis wedang’

B.     Alofon

1.      Suwanten i lan I

a)      emprit            ~ [emprIt]

emprit            ~ emprit

b)      murid             ~ [murId]

murid             ~ murid

c)      cangkir          ~ [cangkIr]

cangkir          ~ cangkir

d)     mayit             ~ [mayIt]

mayit             ~ mayit

e)      dhuwit           - [dhuwIt]

dhuwit           ~ dhuwit

2.      Suwanten u lan Ʊ

a)      manuk           ~ [manƱk]

manuk           ~ manuk         

b)      njaluk            ~ [njalƱk]

njaluk                        ~ njaluk

c)      ngekum         ~ [ngekƱm]

ngekum         ~ ngekum

d)     mikul             ~ [mikƱl]

mikul             ~ mikul

e)      nandur           ~ [nandƱr]

nandur           ~ nandur

C.    Suwanten

1.      Vokal ( Aksara Swara)

a)      Vokal /a/

1)      Aji [aji]

2)      Ardi [ardi]

3)      Asthi [asthi]

4)      Jalu [jalu]

5)      Lastri [lastri]

b)     Vokal /ᴐ/

1)      Dasa [dᴐsᴐ]

2)      Cidra [cidrᴐ]

3)      Ima [imᴐ]

4)      Gatra [gotrᴐ]

5)      Jaya [jᴐyᴐ]

c)      Vokal /o/

1)      Omah [omah]

2)      Owah [owah]

3)      Bangjo [bangjo]

4)      Toko [toko]

5)      Kroto [kroto]

d)     Vokal /i/

1)      Suwanten [i]

·         Estri [estri]

·         Imbuh [imbƱh]

·         Ciri [ciri]

·         Mukti [mokti]

·         Legi [legi]

2)      Suwanten [I]

·         Balik [balIk]

·         Walik [walIk]

·         Urip [urIp]

·         Getir [getIr]

·         Rakit [rakIt]

e)      Vokal /u/

1)      Suwanten [u]

·         Mlebu [mlebu]

·         Rau [ratu]

·         Banyu [banyu]

·         Ibu [ibu]

·         Bumi [bumi]

2)      Suwanten [Ʊ]

·         Balung [balƱng]

·         Bakul [bakƱl]

·         Campur [campƱr]

·         Kethul [kethƱl]

·         Eluh [elƱh]

f)       Vokal /e/

1)      Suwanten [e]

·         Esti [esti]

·         Edi [edi]

·         Kowe [kowe]

·         Esuk [esƱk]

·         Sore [sore]

2)      Suwanten [Ɛ]

·         Golek [golƐk]

·         Joged [jogƐd]

·         Angel [angƐl]

·         Cuwer [cuwƐr]

·         Seleh [sƐlƐh]

g)      Vokal /ǝ/

1)      Bener [bǝnǝr]

2)      Beras [bǝras]

3)      Bekel [bƐkǝl]

4)      Gelem [gǝlǝm]

5)      Deleng [dǝlǝng]

h)     Umlaut utawi modifikasi fokal

1)      mayIt   +-e       → [mayite]

2)      cangkIr            +-e       → [cangkire]

3)      cethIl   +-e       → [cethile]

4)      agƱng  +-e       → [agunge]

5)      jagƱng +-e       → [jagunge]   

2.      Konsonan ( Katutswara )

a)      Suwanten lambe ( lathi )

1)      Bali [bali]

2)      Banyu [banyu]

3)      Mambu [mambu]

4)      Panas [panas]

5)      Watu [watu]

b)     Suwanten untu ( waos )

1)      Apikodental

·         Dadi [dadi]

·         Dalan [dalan]

·         Dandan [dandan]

·         Tandur [tandƱr]

·         Tangi [tangi]

2)      Apikoalveolar

·         Nangis [nangIs]

·         Jujur [jujƱr]

·         Lali [lali]

·         Kurang [kurang]

·         Rabi [rabi]

3)      Apikopalatal utawi retofleks

·         Adhi [adhi]

·         Adoh [adoh]

·         Dudu [dudu]

·         Kathok [kathok]

·         Tangi [tangi]

4)      Laminoalveolar

·         Beras [beras]

·         Karmas [kramas]

·         Sapi [sapi]

·         Sapu [sapu]

·         Slamet [slamet]

c)      Suwanten cethak

1)      Cekel [cǝkǝl]

2)      Jago [jago]

3)      Nyekel [nyekǝl]

4)      Nunggang [nunggang]

5)      Yekti [yekti]

d)     Suwanten gorokan (tenggorokan)

1)      Kabeh [kabƐh]

2)      Kebo [kǝbo]

3)      Gajah [gajah]

4)      Anyar [anyar]

5)      Rame [rame]

e)      Suwanten laringal lan glottal

1)      Gajah [gajah]

2)      Gugah [gugah]

3)      Turah [turah]

4)      Wahing [wahIng]

5)      Hamba [hamba]

f)       Gugus konsonan

1)      [y]        → banyu

2)      [kr]       → krungu

3)      [cl]       → clingus

4)      [dw]     → dwija

5)      [pr]       → praja          

D.    Urutanipun Fonem ing Wanda (Suku Kata)

1.      V

a)      Eka                → (e-ka)

b)      Ibu                 → (i-bu)

c)      Adhi              → (a-dhi)

d)     Udan             → (u-dan)

e)      Obat              → (o-bat)

2.      VK

a)      Ambung        → (am-bung)

b)      Embuh           → (em-buh)

c)      Embah           → (em-bah)

d)     Imbuh            → (im-buh)

e)      Ompong        → (om-pong)

3.      KV

a)      Banyu            → (ba-nyu)

b)      Bali                → (ba-li)

c)      Dalan             → (da-lan)

d)     Golek                        → (go-lek)

e)      Lagi               → (la-gi)

4.      KVK

a)      Dandan         → (dan-dan)

b)      Cundhuk       → (cun-dhuk)

c)      Kembang       → (kem-bang)

d)     Mambu          → (mam-bu)

e)      Tansah           → (tan-sah)

5.      KKV

a)      Dhuwit          → (dhu-wit)

b)      Ngarep          → (nga-rep)

c)      Nyekel           → (nye-kel)

d)     Dhisik            → (dhi-sik)

e)      Dhuwur         → (dhu-wur)

6.      KKVK

a)      Ngimpi          → (ngim-pi)

b)      Ngombe        → (ngom-be)

c)      Dremba         → (drem-ba)

d)     Blimbing       → (blim-bing)

e)      Krambil         → (kram-bil)

E.     Ewah-ewahipun Suwanten

1.      Panambahing suwanten

a)      Protetis

·         Mbah   → simbah

·         Nduk   → gendhuk

b)      Epentesis

·         Klapa   → kelapa

·         Guyu    → gumuyu

c)      Paragog

·         Adhi    → adhik

·         Bali      → balik

2.      Sudanipun suwanten

a)      Aferesis

·         kakung→ kung

·         Eyang  → yang

b)      Sinkop

·         Ginawa→ gawa

·         Ngicipi → icipi

·         Ngideri→ ider

c)      Apokop

·         Kangmas→ kang

3.      Gesehipun suwanten

a)      Metatesis

·         Jalur                             → lajur

·         Sliwar-sliwer                → slawir-slewir

b)      Desimilasi

·         Rara jonggrang            →  lara jonggrang

·          Mlaku-mlaku              →  mloka- mlaku

4.      Variasi bebas

a)      Dakdhudhuk - takdhudhuk

Kejeglong      - gejeglong

b)      Sadela           - sedela